“De economie draait als een dolle maar de lonen kunnen niet allemaal omhoog”.

Vakbonden, politiek en pers buitelen over elkaar heen en zelfs VNO NCW voorzitter Hans de Boer geeft aan dat de lonen kunnen stijgen. Aan de andere kant geven werkgevers in bijvoorbeeld detailhandel en bouw aan dat het nog lang niet zover is, en lijken die ‘de hand op de portemonnee’ te willen houden. Natuurlijk is loonsverhoging of –matiging een oud spel tussen werkgevers en werknemers, maar volgens mij is er nu meer aan de hand met onze economie…

De tijd dat de rijkste bedrijven ook de meeste ‘assets’ bezaten ligt achter ons. Tech bedrijven, en zeker diegenen die het moeten hebben van data, netwerk en slimme algoritmen hebben lang niet zoveel gebouwen, zware machines en mensen meer nodig om hun enorme rijkdom te vergaren. Om een paar heel bekende voorbeelden te noemen; Hoeveel vastgoed bezit AirBnB? hoeveel auto’s Über, hoeveel zware industriële machines Google en Facebook? Én; hoeveel mensen hebben ze in dienst in verhouding tot de enorme omzetten die er behaald worden? Daarnaast; bedrijven kunnen heel hoog gewaardeerd worden op de beurs en nog nooit een cent winst hebben gedraaid. Wonder of ecomonics?

Ook jij als consument komt in een heel andere economische dynamiek terecht door het gebruik van digitale diensten als Spotify, Netflix en Wikipedia. Gebruik ja, geen bezit nee. Als producten of diensten gedigitaliseerd worden komen ze over het algemeen van een relatieve schaarste in absolute overvloed terecht. Het kost nu eenmaal weinig tot niets meer om een digitaal bestand (landkaart, film, muziek, app) te dupliceren en te distribueren. Ons geliefde internet is daarnaast een onverbiddelijke kopieer (en mix) machine gebleken.

Meer toegang, minder bezit, geautomatiseerde productie door robots, bedrijven die groot worden met het aan het aan elkaar knopen van mensen (Facebook), informatie (Google), slaapkamers (AirBnB), muziek (Spotify), auto’s (Über), spullen (Amazon) en ga zo maar door.

Laten diezelfde bedrijven nou ook nog eens heel weinig belasting betalen doordat overheden die bedrijven maar wat graag aan hun ‘economie’ willen toevoegen. Bovendien betekent (in verhouding) weinig personeel, weinig vastgoed en weinig voorraad nóg minder belasting.

De economie blijven benaderen als de wetenschap van het verdelen van schaarste goederen is in een tijd van digitalisering (overvloed) niet alleen achterhaald maar ook onzinnig. Loonsverhoging bij (schaarser wordende) traditionele bedrijven halen om de achterblijvende ‘koop’kracht te compenseren is in mijn ogen dan ook een middel uit vervlogen tijden.

In het FD van vandaag stelt Sectorhoofd Mari Martens van FNV geen begrip te hebben voor klaagverhalen uit de detailhandel. ‘Als je in dit economische klimaat nog steeds geen geld weet te verdienen, dan ben je een ondernemer van niks. Houd er dan maar mee op’. Mari zal als doorgewinterd bestuurder(…) natuurlijk goed weten hoe je dat wel doet én zou zijn personeel graag van zijn zuurverdiende centjes goed betalen, maar dat terzijde. Als je als bestuurder niet in de gaten hebt wat er allemaal in de wereld aan het gebeuren is en blijft hangen in de status quo lijkt me dat het tijd wordt om zélf iets anders te gaan doen.

Nee, laten we proberen te begrijpen dat digitalisering en de rap voortschrijdende technologische ontwikkelingen niet alleen globalisering en overvloed aan het aanjagen is, maar dat het ons economische/bureaucratische/“theorie is heilig” systeem volledig onder druk zet. Discussie over een radicaal ander belastingstelsel waarbij de belasting valt waar verdiend en/of vervuild wordt moeten gevoerd worden. Het liefst in een systeem waar velen meedenken en mogen uitproberen wat wel en niet lukt voordat we miljoenen uitgeven aan het zoveelste plan dat op aannames gebouwd is. Een maatschappij in ‘permanent beta’, heeft ruimte voor verandering, kortere feedbackloops, lef en creativiteit nodig. Niet nog meer 5 tot 10 jaren plannen, stuurgroepen, complexe regelgeving, dicht gekitte organisaties met excelridders en vergadertijgers.

Laten we kijken hoe we de boel een beetje eerlijk kunnen verdelen in de praktijk, er is genoeg en er komt nog veel meer. Maar dan is het essentieel om te zien waar dat ‘meer’ zit. Mijn gok? Niet bij meer belasting en lonen halen bij de hardwerkende (mkb) ondernemer en die ‘paar’ menselijke werknemers die overblijven…